کرد پرس- یکی از اولین گامها برای تشخیص خبر جعلی، بررسی منبع آن است. کانالها یا گروههایی که هویت مشخص، سابقه معتبر و وابستگی به نهادهای رسمی ندارند، بهویژه در زمان بحران، میتوانند منشأ شایعهپراکنی باشند. نبود اطلاعات تماس، عدم ذکر نام نویسنده یا گرداننده کانال و تازه تأسیس بودن آن از نشانههای یک رسانه غیرقابلاعتماد است.
اخبار جعلی اغلب با لحنی احساسی، تحریکآمیز و اغراقآمیز نوشته میشوند. استفاده از جملاتی مانند "همین الآن منتشر شد"، "فوری و محرمانه"، یا "به همه بفرستید" معمولاً برای تحریک احساسات و گسترش ویروسی خبر به کار میرود. اخبار معتبر معمولاً لحنی خنثی، مستند و مبتنی بر داده دارند.
در شرایط بحران، منابع رسمی مانند خبرگزاریهای شناختهشده، نهادهای دولتی یا سازمانهای بینالمللی اطلاعات دقیق را منتشر میکنند. اگر خبری در تلگرام یا سایر بسترهای اینترنتی منتشر شود و هیچ منبع رسمی آن را تأیید نکرده باشد، باید نسبت به صحت آن شک کرد.
یکی از سادهترین روشها برای راستیآزمایی اخبار، جستجوی همان خبر در منابع خبری معتبر مانند برخی خبرگزاریهای داخلی مثل ایرنا، ایسنا و خارجی مانند بیبیسی، رویترز، الجزیره، آسوشیتدپرس و غیره است. اگر خبری تنها در یک یا دو کانال ناشناس منتشر شده باشد، احتمال جعلی بودن آن بالاست.
بسیاری از تصاویر و ویدیوهای منتشرشده ممکن است متعلق به زمان یا مکان دیگری باشند یا با هوش مصنوعی ساخته شده باشند که با استفاده از ابزارهایی مانند Google Reverse Image Search یا TinEye میتوان اعتبار و سندیت تصویر را بررسی کرد.
در برخی موارد، اخبار قدیمی بهعنوان اخبار جدید بازنشر میشوند. بررسی تاریخ اولیه انتشار محتوا میتواند در شناسایی اخبار جعلی مؤثر باشد. البته کسانی که به شبکههای تلویزیونی چون الجزیره و سایر خبرگزاریهای عمده جهان دسترسی دارند نیز میتوانند برای راستی آزمایی اخبار مهم تلگرام و سایر پیام رسانهای داخلی و خارجی، از این کانالها استفاده کنند.
در شرایط بحرانی، مهم است که کاربر صرفاً مصرفکننده محتوا نباشد، بلکه نقش کنشگر آگاه را ایفا کند. از بازنشر اخباری که منبع یا صحت آن مشخص نیست خودداری کنید، چراکه این کار میتواند به گسترش ترس و ناامنی روانی در جامعه دامن بزند.
در نهایت، سواد رسانهای و تفکر انتقادی بهترین ابزار دفاعی در برابر جنگ روانی و اخبار جعلی هستند. به عبارتی هیچ خبری درست نیست مگر مخاطب با ابزار شک و گمان و راستیآزمایی خود بتواند بهدرستی و صحت آن پی ببرد.
نظر شما