به گزارش کردپرس، در یک تحول غیرمنتظره اما آشنا، حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در اول مارس ۲۰۲۵ به‌صورت یک‌جانبه اعلام کرد که سلاح‌های خود را زمین گذاشته و وارد آتش‌بس با دولت ترکیه شده است. با وجود سابقه طولانی شکست مذاکرات صلح و نقض آتش‌بس‌های پیشین، این اقدام بار دیگر توأمان امید و تردید را درهم‌آمیخته است.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که به دنبال جلب حمایت کردها در انتخابات سراسری مه ۲۰۲۸ است، از این اقدام استقبال کرد؛ هرچند منتقدان آن را اقدامی حساب‌شده و ابزاری برای حفظ قدرت او می‌دانند.

ریشه‌های تاریخی نزاع پ.ک.ک با ترکیه و سوریه

پ.ک.ک در سال ۱۹۷۸ توسط عبدالله اوجالان بنیان‌گذاری شد؛ شخصیتی که با وجود محکومیت‌های گسترده، برای بسیاری از کردها نماد مقاومت و آزادی‌خواهی است. این گروه در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ مبارزات مسلحانه‌ای را علیه دولت ترکیه و گروه‌های رقیب کرد مانند نیروهای گارد روستایی در این کشور آغاز کرد.

اما ریشه‌های بحران تنها محدود به ترکیه نیست. در سال ۱۹۶۲، دولت سوریه، تابعیت بیش از ۱۲۰ هزار کرد را لغو کرد و با اجرای سیاست «کمربند عربی» در دهه ۱۹۷۰، هزاران کرد را از مناطق مرزی با ترکیه آواره ساخت. این اقدامات زمینه‌ساز حضور نظامی و سیاسی پ.ک.ک در سوریه شد. در دهه ۱۹۸۰، اوجالان با حمایت سوریه اردوگاه‌هایی نظامی در خاک این کشور راه‌اندازی کرد، تا اینکه در سال ۱۹۹۸ با امضای پروتکل آدانا، دمشق ناچار به قطع حمایت از این گروه شد.

در پی آن، اوجالان به چندین کشور پناهنده شد اما نهایتاً در سال ۱۹۹۹ در نایروبی، پایتخت کنیا، توسط سازمان اطلاعات ترکیه بازداشت و به کشور بازگردانده شد؛ رویدادی که او را بیش از پیش به چهره‌ای کاریزماتیک در میان کردها تبدیل کرد.

تلاش‌های ناکام صلح و تداوم بی‌اعتمادی

با وجود اعلام آتش‌بس‌های مکرر (۲۰۰۴، ۲۰۰۹، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۵)، هیچ‌یک از روندهای صلح به ثبات نرسید. علت این ناکامی‌ها را باید در بی‌اعتمادی ریشه‌دار میان طرفین و استفاده ابزاری دولت ترکیه از فرآیند صلح برای اهداف سیاسی جستجو کرد.

عبدالله اوجالان که از سال ۱۹۹۹ در زندان به‌سر می‌برد، بارها تلاش کرده پیام‌هایی صلح‌جویانه صادر کند؛ از جمله در نشست اخیر پ.ک.ک در مناطق کوهستانی قندیل واقع در کوهستان‌های شمال عراق که طی آن از «صلح و جامعه دموکراتیک» سخن گفت.

آتش‌بس پ.ک.ک؛ فرصتی برای اردوغان یا خطری برای دموکراسی؟

آتش‌بس کنونی در شرایطی اعلام شده که اردوغان با چالش‌های مهمی برای حفظ قدرت مواجه است. او پس از تبدیل نظام پارلمانی به ریاستی، قدرت خود را در دهه گذشته به‌شدت گسترش داده و اکنون برای تداوم حاکمیتش، در پی تغییر دوباره قانون اساسی است.

با کنار رفتن پ.ک.ک از صحنه درگیری‌های مسلحانه، یکی از بزرگ‌ترین موانع سیاسی اردوغان از میان برداشته شده است. این وضعیت ممکن است به او امکان دهد با جلب آرای کردها، مسیر اصلاح قانون اساسی را هموار کند؛ بدون آن‌که به مطالبات واقعی این جامعه پاسخ دهد.

تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که این آتش‌بس یک‌طرفه، نه‌تنها ممکن است مانعی در برابر گفت‌وگوی واقعی باشد، بلکه می‌تواند بهانه‌ای برای تداوم سرکوب و حذف سیاسی جریان‌های کردی شود. اگر اردوغان موفق شود نظام سیاسی کشور را بیش از این شخصی‌سازی کند، ترکیه ممکن است در مسیر تبدیل به یک دیکتاتوری تمام‌عیار گام بردارد.

اگر اردوغان شکست بخورد چه می‌شود؟

یکی دیگر از نگرانی‌های موجود آن است که اگر اردوغان در اصلاح قانون اساسی یا در انتخابات آینده شکست بخورد، جانشین او ممکن است توافق ضمنی با پ.ک.ک را نادیده بگیرد. در این صورت، آتش‌بس فعلی شکننده و موقت خواهد بود. واقعیت این است که توپ در زمین آنکاراست و اگر اراده‌ای واقعی برای حل مسئله کرد وجود نداشته باشد، این فصل تازه نیز به سرنوشت گذشته دچار خواهد شد.

نتیجه‌گیری

آتش‌بس یک‌جانبه پ.ک.ک، آن‌گونه که در دوازدهمین کنگره این گروه اعلام شد، ممکن است به‌جای تقویت روند صلح، فرصتی برای اردوغان جهت تحکیم قدرت فراهم کرده باشد. در حالی‌که کردها بخشی از ابزار مشروعیت‌بخشی به حکومت ترکیه می‌شوند، تضمینی برای رعایت حقوق آن‌ها از سوی دولت وجود ندارد. آینده این آتش‌بس، نه تنها به نیت واقعی دولت ترکیه بلکه به چگونگی تعامل جامعه جهانی با تحولات داخلی ترکیه نیز بستگی دارد.

منبع: فیر آبزرور