به گزارش کردپرس، کردهای سوریه که تحت رهبری «نیروهای دموکراتیک سوریه» و نهاد وابسته به آن یعنی «اداره خودگردان دموکراتیک شمال و شرق سوریه » قرار دارند، با واقعیت‌های تازه‌ای مواجه شده‌اند که موجودیت تجربه خودگردانی آن‌ها را در معرض تهدید جدی قرار داده است. با اینکه این نیروها در اسفند ۱۴۰۳ (مارس ۲۰۲۵) توافقی با دولت جدید سوریه امضا کردند که برخی از حقوق کردها را به رسمیت می‌شناسد و در حال مذاکره با ترکیه برای جلوگیری از حمله نظامی هستند، اما تردید و نگرانی در میان آن‌ها موج می‌زند؛ به‌ویژه آنکه آمریکا – مهم‌ترین حامی آنان طی یک دهه اخیر – در حال خارج کردن نیروهای خود از منطقه است.
واشنگتن تلاش می کند به کردها اطمینان دهد که همچنان از متحدان آمریکا در مبارزه با داعش به شمار می‌آیند، اما واقعیت این است که اولویت آمریکا در حال تغییر به سمت تعامل با دولت جدید سوریه و احتمالاً به امید برقراری روابط دمشق با اسرائیل است.
نگرانی از رژیم جدید سوریه و هم‌پیمانان آن
نیروهای SDF نیز مانند بسیاری از بازیگران دیگر، از تسلط ناگهانی «هیئت تحریر الشام» (HTS) و هم‌پیمانانش بر سوریه در آذر ۱۴۰۳ غافلگیر شدند. با اینکه کردها سال‌ها با حکومت بشار اسد مخالف بودند، اما خطر HTS اسلام‌گرا و حامیان ترکیه‌ای آن را تهدیدی جدی‌تر می‌دانند. ارتش ملی سوریه (متشکل از مزدوران تحت حمایت ترکیه) بلافاصله پس از تحولات جدید، به مواضع SDF حمله کرد.
SDF متشکل از مبارزان کرد YPG، عشایر عرب شرق سوریه و اقلیت‌های مسیحی است و رهبری آن برعهده ژنرال مظلوم عبدی است که نیرویی با ۱۰۰ هزار جنگجو ایجاد کرده است. این نیرو با حمایت آمریکا، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکست خلافت داعش ایفا کرد.
ترکیه اما YPG را شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) می‌داند و آن را گروهی تروریستی تلقی می‌کند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، همواره با همکاری آمریکا با YPG مخالف بوده و بارها تهدید به نابودی این نیروها کرده است.
تحولات سیاسی و توافقی بی‌سابقه
در اواخر فوریه ۲۰۲۵، اردوغان با تغییر رویکرد، موفق شد عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک را به اعلام خلع سلاح و انحلال این گروه متقاعد کند. دولت موقت سوریه به ریاست احمد الشرع نیز خواستار ادغام همه نیروهای مسلح شورشی در ارتش جدید شد.
در نتیجه، مظلوم عبدی در ۱۰ مارس با دولت الشرع توافق‌نامه‌ای امضا کرد که شامل موارد زیر است:
۱. ادغام نیروهای SDF در ارتش ملی؛
۲. واگذاری کنترل فرودگاه‌ها و میادین نفتی به دولت مرکزی؛
۳. به رسمیت شناختن کردها به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از ملت سوریه؛
۴. اعطای تابعیت به کردهای فاقد شناسنامه؛
۵. تضمین مشارکت همه سوری‌ها در نهادهای حکومتی؛
۶. بازگشت آوارگان به خانه‌هایشان؛
۷. حق انتخاب شوراهای محلی، پلیس و آموزش زبان کردی برای کردها.
گرچه این توافق به معنای پایان خودگردانی کردهاست اما عبدی آن را «فرصتی واقعی برای ساختن سوریه‌ای جدید و فراگیر» توصیف کرده است. اما هنوز SDF ساختار نظامی خود را حفظ کرده و سلاح‌ها را تحویل نداده است. انتظار می‌رود توافق تا پایان ۲۰۲۵ اجرایی نشود.
چرا عبدی با توافق همراه شد؟
گمانه‌زنی‌هایی درباره دلایل پذیرش این توافق از سوی عبدی مطرح است. برخی معتقدند او امیدوار به گرفتن تضمین‌هایی از سوی ترکیه بود تا حملات به کردها متوقف شود. بازگشت دونالد ترامپ به قدرت و دستور او برای کاهش نیروهای آمریکایی نیز احتمالاً عبدی را به این نتیجه رساند که دیگر نمی‌تواند روی حمایت واشنگتن حساب کند. همچنین اختلافات داخلی میان کردها و عشایر عرب در دیرالزور و ضعف حمایت روسیه از کردها، ممکن است عبدی را به این جمع‌بندی رسانده باشد که این توافق، بهترین گزینه ممکن برای حفظ بخشی از حقوق کردهاست.
پیچیدگی نقش ترکیه و سکوت معنادار اردوغان
اردوغان در ماه‌های اخیر لحن تهاجمی خود را نسبت به YPG کاهش داده است. برخی تحلیل‌گران بر این باورند که او تلاش می کند با حذف پ.ک.ک و جلب حمایت احزاب کردی قانونی در داخل ترکیه، راه را برای تغییر قانون اساسی و تمدید دوره ریاست جمهوری خود هموار کند. از سوی دیگر، او می‌داند که تهاجم جدید به سوریه می‌تواند واکنش منفی کنگره آمریکا را به دنبال داشته باشد و شانس ترکیه برای مشارکت دوباره در پروژه F-35 را از بین ببرد.
پیام‌های دوگانه از سوی ایالات متحده
گزارش‌ها حاکی از آن است که آمریکا، به‌ویژه از طریق تام باراک، سفیر و فرستاده ویژه ترامپ در سوریه و ترکیه، نقش تسهیل‌گر در مذاکرات کردها با دمشق و آنکارا ایفا کرده است. گفته می‌شود باراک شخصاً عبدی را با هواپیمای نظامی آمریکا به دمشق منتقل کرده و در مصاحبه با تلویزیون ترکیه گفته است: «ادغام کردها در دولت جدید سوریه خواسته‌ای منطقی است.»
با این حال، ایالات متحده در حال کاهش قابل‌توجه حضور نظامی در شرق سوریه است. تا ژوئن ۲۰۲۵، دست‌کم از چهار پایگاه خارج شده و قصد دارد تنها یک پایگاه را حفظ کند. عبدی از این موضوع ناخشنود است، اما گفته که با ارتش آمریکا برای حفظ فشار بر داعش همکاری می‌کند.
منافع فراتر از کردها؟
آنچه بیش از همه کردها را نگران کرده، تمرکز جدید آمریکا بر همکاری با رژیم احمد الشرع است. پس از دیدار ترامپ با شرع در ریاض، ایالات متحده از دمشق خواسته است که ۹۰۰۰ زندانی داعش که در بازداشت نیروهای SDF هستند، را تحویل بگیرد. این درخواست نشانه‌ای از چرخش استراتژیک آمریکا به‌سوی همکاری با دولت مرکزی و فاصله گرفتن از کردهاست.
تحلیل‌گران معتقدند که هدف نهایی واشنگتن، ترغیب سوریه به پیوستن به روند عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. اسرائیل در ماه‌های اخیر بارها اهدافی را در خاک سوریه هدف قرار داده و در عمل این حملات بدون واکنش باقی مانده است. در نگاه برخی سیاست‌گذاران آمریکایی، اگر بهای تحقق این سیاست، فدا شدن کردهای سوریه باشد، این مسئله قابل‌پذیرش تلقی می‌شود؛ موضوعی که در گذشته نیز سابقه داشته است.
منبع: اندیشکده مرکز عرب در واشنگتن
نظر شما