راه‌های جدیدی برای هنرمندان و علاقه‌مندان به سرامیک باز شده تا بتوانند حتی در خانه یا کارگاه‌های کوچک، بدون کوره و تنها با مواد ساده، ظروفی زیبا، کاربردی و مقاوم بسازند. این روش نه تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه دریچه‌ای تازه به روی خلاقیت کسانی می‌گشاید که همیشه آرزوی کار با گل و ساخت ظروف دست‌ساز را داشته‌اند.
معرفی انواع خاک مناسب برای ساخت ظروف سرامیکی بدون کوره
برای ساخت ظروف سرامیکی بدون کوره، انتخاب خاک مناسب یکی از مهم‌ترین قدم‌هاست؛ چرا که نوع خاک نه‌تنها بر فرم‌پذیری و دوام اثر شما تأثیر می‌گذارد، بلکه تعیین‌کننده این است که آیا می‌توان آن را بدون پخت در کوره استفاده کرد یا خیر. در ادامه با چند نوع خاک پرکاربرد و مناسب برای سفالگری بدون کوره آشنا می‌شوید:
خاک رس هواخشک:
این خاک پس از شکل‌گیری، در هوای آزاد خشک می‌شود و نیازی به حرارت یا پخت ندارد. کار با آن ساده است، بافت نرم و یکنواختی دارد و پس از خشک شدن قابلیت سنباده‌زنی، رنگ‌آمیزی و حتی لعاب‌کاری با لعاب سرد را پیدا می‌کند. در اکثر انواع خاک رس هواخشک (Air-Dry Clay) صنعتی، مقدار بسیار کمی اسید بوریک یا ترکیبات مشابه آن ممکن است به‌صورت افزودنی وجود داشته باشد، اما در ترکیب پایه‌ی خاک رس خام طبیعی، اسید بوریک وجود ندارد.
خاک پلیمری:
این نوع خاک ترکیبی از مواد پلیمری و پلاستیکی است که در دمای پایین‌تری، معمولاً در فر خانگی، پخته می‌شود. برای ساخت اشیای تزئینی، زیورآلات یا ظروف دکوری کوچک ایده‌آل است و رنگ‌بندی متنوعی دارد. پخت آن با دمای حدود ۱۱۰ تا ۱۳۰ درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود.
خاک خمیری کاغذی:
ترکیبی از خاک رس و خمیر کاغذ است که سبک، مقاوم و شکل‌پذیر است. این نوع خاک پس از خشک شدن ترک نمی‌خورد و در صورتی که نخواهید آن را در کوره قرار دهید، می‌توان آن را با لعاب سرد یا رنگ‌های اکریلیک پوشش داد.
خاک‌های ترکیبی دست‌ساز:
برخی هنرمندان با ترکیب خاک رس معمولی با چسب چوب، پودر سنگ، نشاسته ذرت یا دیگر افزودنی‌ها، خاک‌هایی قابل شکل‌گیری و مقاوم تولید می‌کنند که می‌توانند بدون کوره نیز سفت شوند. این روش‌ها بیشتر نیاز به تجربه دارند اما امکان شخصی‌سازی بالا را فراهم می‌کنند.
نقش اسید بوریک در سفالگری بدون کوره
ترکیبات شیمیایی خاصی نقش کلیدی در استحکام، فرم‌پذیری و ماندگاری ظروف ایفا می‌کنند که یکی از آن‌ها اسید بوریک است. اسید بوریک به عنوان یک ترکیب معدنی موجود در طبیعت و خاک‌های معدنی، به دلیل خواص ویژه‌ای همچون خاصیت چسبندگی، کاهش دمای پخت و افزایش اتصال بین ذرات خاک، در سفالگری بدون کوره بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این ماده با بهبود قوام و ساختار خاک، کمک می‌کند تا شکل‌دهی سفال آسان‌تر شود و قطعات پس از خشک شدن، ترک نخورند یا خرد نشوند؛ افزودن مقدار مشخصی از اسید بوریک به ترکیب خاک، به ویژه در روش‌هایی که حرارت کوره حذف شده، نقش تقویت‌کننده‌ای دارد. در واقع، این ترکیب به عنوان یک پایدارکننده حرارتی و مکانیکی، استحکام نهایی ظروف سرامیکی را بدون نیاز به پخت در دمای بالا تضمین می‌کند.
ما در این مقاله به صورت تخصصی کاربرد اسید بوریک در کاشی و سرامیک سازی را برسی نمی کنیم ولی شما می توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اسید بوریک در کاشی و سرامیک سازی و همچنین خرید اسید بوریک به سایت بیسموت که یکی از فروشندگان مواد شیمیایی هستند مراجعه کنید.
نحوه آماده‌سازی خمیر سرامیک برای ساخت ظروف سرامیکی بدون کوره
آماده‌سازی درست خمیر سرامیک نه‌تنها کار شما را راحت‌تر می‌کند، بلکه کیفیت نهایی اثر را هم چند برابر بالا می‌برد. این مراحل در ادامه برایتان آورده شده است:
- ابتدا خاک یا مواد پایه‌ی مورد نظر خود را انتخاب کنید. اگر از خاک رس هوا خشک استفاده می‌کنید، کافی‌ست آن را به آرامی با مقدار کمی آب ورز دهید تا بافتی نرم، یکدست و انعطاف‌پذیر پیدا کند.
- اگر خاک بیش از حد سفت باشد، ممکن است هنگام شکل‌دهی ترک بخورد؛ و اگر زیادی خیس باشد، فرم نگه نمی‌دارد و حالت‌پذیری آن کاهش می‌یابد. بنابراین باید با دقت و به‌تدریج آب اضافه شود.
- در صورتی که از مواد اولیه برای تهیه خمیر دست‌ساز استفاده می‌کنید (مانند نشاسته ذرت، چسب چوب و جوش شیرین یا گلیسیرین)، آن‌ها را به نسبت‌های مناسب روی حرارت ملایم مخلوط کرده و مدام هم بزنید تا خمیری چسبناک و فرم‌پذیر به‌دست آید. پس از سرد شدن، خمیر را چند دقیقه ورز دهید تا به نرمی دلخواه برسد.
- در هر دو روش، هدف رسیدن به خمیری است که در دست نچسبد، ترک نخورد، بافتی یکنواخت داشته باشد و هنگام فرم‌دهی دستان شما را خسته نکند. بعد از آماده‌سازی، خمیر را درون کیسه نایلونی یا ظرف درب‌دار نگهداری کنید تا خشک نشود و آماده‌ی شکل‌دهی به آثار هنری‌تان باشد.
لعاب کاری در منزل با استفاده از لعاب سرد
لعاب سرد با قلم‌مو، اسفنج یا حتی اسپری روی سطح سرامیکی ظروف اعمال می‌شود و پس از خشک شدن، ظاهری شیشه‌ای یا مات به آن می‌دهد. در خانه و بدون حتی روشن‌کردن شعله، می‌توانید با رنگ‌هایی دلخواه، گلدان، ظروف تزئینی، قاب عکس یا اشیای هنری کوچک را لعاب‌کاری کنید. لعاب‌های سرد اغلب فقط برای تزئین استفاده می‌شوند و نباید با مواد غذایی تماس داشته باشند، اما برای دکوراسیون، هدیه‌سازی و آثار هنری خانگی، انتخابی درخشان و مقرون‌به‌صرفه به شمار می‌آیند
ابزار و رنگ‌های مورد نیاز برای لعاب سرد
ابزارها و رنگ‌هایی که در ادامه معرفی می‌شوند، به شما کمک می‌کنند تا سطح کارتان را به زیبایی لعاب‌کاری کرده و درخشش دلخواه را به آن بدهید. این ابزارها عبارتند از:
- رنگ لعاب سرد
- رنگ های سرامیکی
- رنگ های آکریلیک
- دورگیر اکریلیک
- حلال رنگ
- قلم موی مناسب
- ظرف مناسب
- سمباده
- چسب چوب
سفالگری با خاک رس هوا-خشک
سفالگری با خاک رس هوا-خشک، یکی دیگر از راه‌های جذاب و ساده برای ساخت ظروف سرامیکی بدون نیاز به کوره است. خاک رس هوا-خشک همان‌طور که از نامش پیداست، پس از شکل‌دهی تنها نیاز به زمان دارد تا در تماس با هوا خشک و سفت شود. نه شعله‌ای در کار است، نه کوره‌ای و نه حتی ابزار پیچیده‌ای. با این متریال می‌توانید از ظروف تزئینی گرفته تا اکسسوری‌های کوچک دکوراتیو را به‌راحتی در خانه بسازید. پس از خشک شدن، سطح کار قابلیت رنگ‌آمیزی، سنباده‌کاری و حتی لعاب‌کاری با لعاب سرد را دارد.
پخت سفال در گودال بدون کوره سفالگری
پخت سفال در گودال یکی از روش‌های سنتی و اصیل برای پخت ظروف سفالی بدون استفاده از کوره است؛ در این شیوه، از زمین به‌عنوان بستری طبیعی برای تولید حرارت استفاده می‌شود و فرآیند پخت، با بهره‌گیری از آتش و گرمای مستقیم صورت می‌گیرد. این تکنیک نه‌تنها نیازی به تجهیزات صنعتی ندارد، بلکه جلوه‌ای خاص و منحصر به فرد به آثار می‌بخشد که در هیچ روش دیگری به‌دست نمی‌آید.
در روش پخت در گودال، ابتدا فضایی در خاک حفر می‌شود و ظروف خشک شده در آن قرار می‌گیرند. سپس اطراف آن با موادی نظیر چوب، زغال و خار پوشانده می‌شود و آتش روشن می‌گردد. به‌تدریج و با افزایش حرارت، سفال‌ها پخته می‌شوند و بافتی محکم و ماندگار پیدا می‌کنند.
مزایای پخت سفال در گودال:
- عدم نیاز به کوره یا تجهیزات پیشرفته
- هزینه پایین و اجرای ساده در فضاهای باز
- ایجاد جلوه‌های طبیعی، دودزده و منحصربه‌فرد بر سطح سفال
- پیوند با روش‌های سنتی و بومی سفالگری
نظر شما