به گزارش کردپرس، ترکیه با بازنگری در سیاست‌های یک دهه اخیر خود، در تلاش است تا روابطش با غرب را از نو بازتعریف کند. در شرایطی که اتحادیه اروپا و ایالات متحده نیز در پی بازتنظیم راهبردهای خود در قبال آنکارا هستند، نشانه‌هایی از بازگشت به همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه دیده می‌شود.
رویکرد جدید اردوغان برای ترمیم روابط با آمریکا
دولت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در مسیر احیای روابط با ایالات متحده و اتحادیه اروپا گام برداشته است؛ روابطی که طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲ تیره و پرتنش بود و گاه با تحریم‌هایی از سوی غرب همراه شد. اکنون اما، آنکارا با ایفای نقش میانجی در مذاکرات صلح میان اوکراین و روسیه و تلاش برای ارتقای موقعیت ژئوپلیتیک خود، بار دیگر به‌عنوان بازیگری تأثیرگذار در نگاه غرب بازشناخته شده است.
گذشته پرتنش؛ از گولن تا جنگ سوریه
تنش‌های میان ترکیه و غرب از اوایل دهه ۲۰۱۰ میلادی شدت گرفت؛ از اختلافات درباره نقش جنبش فتح‌الله گولن، که در سال ۲۰۲۴ درگذشت، تا برخورد خشونت‌آمیز پلیس با معترضان پارک گزی در تابستان ۲۰۱۳ و اختلافات بر سر نحوه مقابله با داعش در سوریه. غرب از حمایت ترکیه از اپوزیسیون سوریه و همچنین مخالفتش با حضور نیروهای کرد در مناطق مرزی انتقاد می‌کرد؛ نیروهایی که تحت حمایت آمریکا در چارچوب نیروهای دموکراتیک سوریه فعالیت داشتند.
بحران پناه‌جویان و شکاف دیپلماتیک
با آغاز جنگ داخلی سوریه و ظهور داعش، ترکیه میزبان حدود چهار میلیون پناه‌جوی سوری شد. عبور هزاران تن از این پناه‌جویان به اروپا – به‌ویژه آلمان – شکاف‌های عمیقی را در روابط آنکارا-بروکسل به وجود آورد. این روند در کنار حمایت غرب از کردهای سوریه و تردید در واکنش به کودتای نافرجام ۲۰۱۶ در ترکیه، به تضعیف اعتماد دوجانبه انجامید.
تنش در ناتو؛ S-400 و بحران جنگنده‌های F-35
ترکیه در سال ۲۰۱۹ با خرید سامانه دفاعی S-400 از روسیه خشم واشنگتن را برانگیخت؛ اقدامی که به حذف آنکارا از برنامه جنگنده‌های F-35 انجامید. ناتو نیز نگران ناسازگاری این سامانه با تجهیزات غربی بود. همزمان، ترکیه تحت تحریم‌های آمریکا و اروپا قرار گرفت. با این حال، همین دوران فرصتی برای توسعه صنعت دفاعی داخلی ترکیه شد؛ پهپادهای ساخت شرکت بایکار اکنون به بیش از ۳۰ کشور صادر می‌شوند.
از بازدارندگی تا میانجی‌گری: نقش نوین ترکیه در ناتو
از سال ۲۰۲۲ و همزمان با تهاجم روسیه به اوکراین، ترکیه با ایفای نقش میانجی و تضمین عبور کشتی‌های باری از دریای سیاه، جایگاه تازه‌ای در ناتو و دیپلماسی منطقه‌ای به دست آورده است. همزمان با تشدید مشکلات اقتصادی اتحادیه اروپا و ضعف سیاست خارجی آن، ترکیه به شریکی ضروری برای غرب تبدیل شده است – هرچند بحران‌های داخلی آنکارا، از جمله بازداشت اخیر شهردار استانبول اکرم امام‌اوغلو، بر این همکاری سایه افکنده است.
بازگشت سوریه و تأثیر آن بر اقتصاد ترکیه
با به قدرت رسیدن احمد الشعرع در دمشق در دسامبر ۲۰۲۴ – که گفته می‌شود با همکاری ترکیه، آمریکا و بازیگران دیگر ممکن شد – زمینه برای بازگشت تدریجی پناه‌جویان سوری از ترکیه فراهم شده است. رفع تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه سوریه نیز می‌تواند تأثیر مثبتی بر اقتصاد ترکیه داشته باشد. در این میان، اعلام انحلال پ.ک.ک نیز گامی تاریخی برای پایان دادن به چهار دهه درگیری مسلحانه محسوب می‌شود.
چشم‌اندازهای پیش رو: از موازنه قدرت تا اتحاد استراتژیک
ترکیه هم‌اکنون در موقعیتی قرار دارد که به‌طور همزمان می‌تواند با اروپا و آمریکا روابطی مؤثر داشته باشد، بی‌آنکه جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای‌اش را نادیده بگیرد. واشنگتن و بروکسل از یک‌سو می‌توانند بر اقتصاد و بخش دفاعی ترکیه تأثیرگذار باشند، اما از سوی دیگر، به دلیل موقعیت راهبردی آنکارا در خاورمیانه، قفقاز، آفریقا و آسیای مرکزی، این رابطه دوطرفه است.
شبکه گسترده سفارتخانه‌های ترکیه، مدارس زبان ترکی وابسته به بنیاد معارف، رسانه‌های بین‌المللی همچون TRT World و برگزاری نشست‌هایی چون «نشست دیپلماسی آنتالیا» نیز ابعاد نرم‌افزاری قدرت ترکیه را تقویت کرده‌اند.
سه سناریو برای آینده روابط
- سناریوی محتمل: مشارکت استراتژیک با اروپا
ممکن است اتحادیه اروپا با پیروی از واشنگتن، تمرکز خود را از مسائل دموکراسی و حقوق بشر در ترکیه کاهش داده و به‌سمت همکاری اقتصادی و سیاسی بیشتر با آنکارا ؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی چون نوسازی اتحادیه گمرکی و کاهش سخت‌گیری در صدور ویزا حرکت کند. - سناریوی ممکن ولی بعیدتر: افزایش نفوذ جهانی ترکیه
در صورت بهبود شرایط در اوکراین و فلسطین و آغاز بازسازی سوریه، ترکیه می‌تواند به بازیگری کلیدی در بازسازی و ثبات منطقه تبدیل شود. با این حال، انتقادات برخی کشورهای اروپایی از سیاست‌های اردوغان – به‌ویژه موضع او علیه اسرائیل – مانعی جدی است. - سناریوی کم‌احتمال: فشار شدید به ترکیه در اثر بحران‌های جهانی
در صورت گسترش تنش در اوکراین، خاورمیانه یا بین قدرت‌های بزرگ، ترکیه ممکن است ناچار به موضع‌گیری سخت شود یا وارد تنش مستقیم با اسرائیل گردد. با این حال، عضویت در ناتو و روابط نزدیک با آمریکا اولویت آنکارا باقی خواهد ماند.
منبع: جئوپلتیکال اینتلیجنس سرویس
نظر شما