به گزارش کردپرس، دولت ترکیه در تاریخ ۲۲ ژوئیه با انتشار فرمانی در روزنامه رسمی این کشور، از تصمیم خود برای لغو توافق قدیمی انتقال نفت با عراق خبر داد. بر اساس این تصمیم، کلیه پروتکل‌ها و مفاد قرارداد امضاشده در دهه ۱۹۷۰ در خصوص خط لوله کرکوک–جیحان از ژوئیه ۲۰۲۶ فاقد اعتبار خواهد بود.

خط لوله کرکوک–جیحان که ظرفیت انتقال ۱.۶ میلیون بشکه نفت در روز را دارد، از سال ۲۰۲۳ و در پی حکم داوری بین‌المللی علیه ترکیه، متوقف شده است. آن حکم، آنکارا را بابت صادرات نفت اقلیم کردستان بدون هماهنگی با بغداد، به پرداخت ۱.۵ میلیارد دلار غرامت محکوم کرده بود.

اما منابع آگاه به استراتژی جدید ترکیه به رسانه میدان ایست آی گفته‌اند که هدف ترکیه از این اقدام، پایان همکاری نیست؛ بلکه زمینه‌سازی برای توافقی جدید و گسترده‌تر است که بر مبنای شرایط کنونی تنظیم شود.

از گابار تا بصره؛ بازتعریف مسیر انرژی منطقه

یکی از دلایل اصلی این تصمیم، تغییرات گسترده در وضعیت تولید نفت داخلی ترکیه است. در سال ۲۰۲۳، شرکت نفت دولتی ترکیه (TPAO) اعلام کرد که ذخیره‌ای یک میلیارد بشکه‌ای در منطقه گابار کشف کرده و هم‌اکنون تولید از این میدان به ۸۱ هزار بشکه در روز رسیده است.

مقامات ترکیه امیدوارند که بتوانند در قالب توافق جدید، نفت گابار را از طریق اتصال به خط لوله جیحان صادر کنند؛ امری که در توافق قدیمی به دلیل نیاز به موافقت عراق ممکن نبود.

از سوی دیگر، منابع انرژی در عراق نیز با چالش‌هایی مواجه هستند. کارشناسان ترکیه‌ای مدعی‌اند که برخی گروه‌های مسلح در عراق، به‌ویژه در مناطق ناآرام، به‌صورت غیرقانونی به خط لوله متصل شده و بخشی از نفت را سرقت می‌کردند. فرسودگی زیرساخت‌ها نیز از دیگر نگرانی‌های مطرح‌شده است.

پیشنهاد ترکیه برای همکاری جامع انرژی با عراق

ترکیه هم‌اکنون پیش‌نویس توافق جدیدی را به دولت عراق ارائه داده که حوزه‌هایی همچون نفت، گاز، برق و پتروشیمی را در بر می‌گیرد. همچنین، بر اساس اظهارات وزیر انرژی ترکیه، آنکارا پیشنهاد ساخت خطوط لوله جدید از جنوب عراق (بصره) به بندر جیحان را نیز مطرح کرده است. این پروژه به‌طور کامل از اقلیم کردستان عراق عبور نمی‌کند و از مسیرهایی نظیر حدیثه به سیلوپی هدایت می‌شود.

بر اساس گفته‌های «الپ ارسلان بایراکتار»، وزیر انرژی ترکیه، دو کشور به یک «توافق اصولی» در این زمینه دست یافته‌اند و انتظار می‌رود که تفاهم‌نامه‌ای جامع در ماه‌های آینده امضا شود.

اقدام ترکیه برای لغو یک‌جانبه توافق نفتی با عراق، اگرچه در نگاه نخست به‌عنوان یک تنش تلقی می‌شود، اما نشانه‌ای است از تمایل آنکارا به بازسازی روابط انرژی با بغداد بر مبنای واقعیت‌های جدید.

ترکیه در پی آن است که با بهره‌برداری از ذخایر جدید نفتی، کنترل بیشتری بر زیرساخت‌های داخلی خود داشته باشد و همزمان با عراق، افق‌هایی نو در همکاری انرژی بگشاید.